H Θεσσαλία πριν τη Σαρακοστή - Τα έθιμα που ξεχωρίζουν σε κάθε τόπο, με ρίζες στην Αρχαία Ελλάδα

Η περίοδος των Αποκριών έχει τα δικά της χαρακτηριστικά έθιμα σε κάθε περιοχή της Ελλάδας, έστω και αν υπάρχουν διακριτές ομοιότητες. Η Μαγνησία, η Θεσσαλία και η Κεντρική Ελλάδα γενικότερα δεν αποτελεί εξαίρεση, με έθιμα οι ρίζες των οποίων χάνονται στα βάθη των αιώνων και εντοπίζονται ακόμη και στην Αρχαία Ελλάδα να λαμβάνουν χώρα κάθε τέτοια περίοδο, με το άνοιγμα του Τριωδίου και με την αυλαία να πέφτει την Καθαρά Δευτέρα.

Ο διονυσιακός χαρακτήρας στα περισσότερα από αυτά είναι εμφανής. Από την άλλη, η Ορθόδοξη Πίστη δεν θα μπορούσε να μην επηρεάσει την πλειονότητα των δρώμενων σε κάθε περιοχή, ενώ σημαντικό ρόλο έπαιξαν στη διαμόρφωσή τους και οι μετακινήσεις των ελληνικών φύλων στην ευρύτερη περιοχή αλλά και η άφιξη και η εγκατάσταση των προσφύγων σε αρκετά σημεία και της Θεσσαλίας, όπως από τη Μικρά Ασία, την Καππαδοκία και την Ανατολική Ρωμυλία.
Παράλληλα δεν θα πρέπει να ξεχνά κανείς ότι όλα αυτά τα έθιμα πηγάζουν και από την οικονομική ένδεια των περισσότερων κατοίκων, ειδικά τα παλαιότερα χρόνια. Έτσι, με τη δράση τους στα έθιμα της Αποκριάς, όταν η Άνοιξη βρίσκεται προ των πυλών, ήθελαν κατά κάποιον τρόπο να εξασφαλίσουν ότι οι όποιες ανώτερες δυνάμεις θα τους προστατεύσουν και θα δείξουν την εύνοιά τους, φέρνοντας καλές σοδιές και πολλαπλασιασμό των ζώων. Αγροτική περιοχή κατά κύριο λόγο γαρ η Θεσσαλία, δεν θα μπορούσε να μην κινείται σε ανάλογους ρυθμούς, και πάλι με βάση τα διονυσιακά δρώμενα, ενώ η σκληρή καθημερινότητα δεν έδινε τη δυνατότητα για πολλές στιγμές απόλαυσης…!

Έθιμα σύμφωνα με την καταγωγή
Ανάλογα με την πληθυσμιακή ομάδα από εκεί και πέρα παρατηρούνται και διαφορετικά έθιμα.
Για παράδειγμα τις ημέρες της Αποκριάς οι Σαρακατσάνοι τιμούν τους νεκρούς, θεωρώντας ότι με την τέλεση μνημόσυνων ανακουφίζουν τις ψυχές, ενώ έκαναν διανομή γευμάτων σε φτωχούς.
Οι Καπαδόκες την Καθαρά Δευτέρα συνήθιζαν να καθαρίζουν τα σπίτια τους, αλλά δεν έπλεναν τα πιάτα της Κυριακής, προκειμένου όπως πίστευαν να χορτάσουν οι ψυχές των αγαπημένων τους που είχαν φύγει… Συγχρόνως σε έναν τοίχο του σπιτιού που έβλεπε τόσο το φως του ήλιου όσο και της Σελήνης, έκαναν σχέδια με το δάχτυλό τους βουτηγμένο σε αλεύρι, ή τρίγωνο ή ένα φεγγάρι με σταυρό, προκειμένου να πουν το δικό τους «ευχαριστώ» για τα αγαθά που προσφέρει η Φύση.
Σε διάφορες περιοχές, οι Βλάχοι μετά τον εκκλησιασμό της Κυριακής της Τυρινής έχουν το κάλεσμα της αρραβωνιασμένης νύφης στις γυναίκες της οικογενείας του γαμπρού. Αυτές της προσέφεραν χαλβά για την περίοδο της Νηστείας, αλλά και άλλα είδη όπως ένα λευκό μαντήλι, σαπούνι και άρωμα και αυτή από την πλευρά της πλεκτές κάλτσες και μαντήλια.

Η Συγχώρεση
Ένα από τα βασικά έθιμα της Αποκριάς και στη Θεσσαλία είναι το έθιμο της Συγχώρεσης. Συνήθως την Κυριακή της Τυρινής τα μέλη της οικογένειας ζητούσαν από τον γηραιότερο αυτής συγχώρεση για όσες αρνητικές καταστάσεις μπορεί να έγιναν στο παρελθόν. Στο Μαρκό Καρδίτσας μάλιστα μετά τον Εσπερινό οι κάτοικοι ζητούν Συγχώρεση από τον ιερέα, για να ακολουθήσει ο Χορός του Παπά σε εξωτερικό χώρο.

Το Μπουρανί
Στον Τύρναβο ένα έθιμο που έχει τις ρίζες του στην διονυσιακή λατρεία είναι το διάσημο έθιμο του φαλλού, το «μπουρανί». Παλαιότερα στο Μπουρανί συμμετείχαν μόνο άνδρες. Οι κάτοικοι κατά την διάρκεια του εθίμου μεταφέρονταν σε κάθε πλατεία και γειτονιά μεταμφιεσμένοι. Έπειτα έφτιαχναν το παραδοσιακό «μπουρανί», δηλαδή ένα φαγητό από σπανάκι, τσουκνίδα και ξύδι. Τραγουδούσαν άσεμνα τραγούδια, ενώ πείραζαν τους περαστικούς με χειρονομίες αλλά και με τους χειροποίητους φαλλούς από ξύλο ή πηλό, γιορτάζοντας  κάθε χρόνο τη γονιμότητα της γης και υμνώντας τη φύση για τους καρπούς που προσφέρει.

Το σκοπελίτικο έθιμο της τράτας
Την προτελευταία Κυριακή του Τριωδίου, οι «τραταραίοι» στη Σκόπελο, κρατώντας στα χέρια τους καλαμένια καΐκια διασχίζουν τις γειτονιές με τελικό προορισμό την παραλία, για να τα ρίξουν στη θάλασσα, πειράζοντας και τραγουδούν τα «περπάσκα», αυτοσχέδια «πιπεράτα» σατυρικά τραγούδια.

Οι φωτιές
Κεντρικό στοιχείο της Αποκριάς σε όλη τη χώρα είναι οι φωτιές, οι οποίες συμβολίζουν τον εξαγνισμό, τη λατρεία της φύσης που ανανεώνεται και ξαναγεννιέται, σηματοδοτώντας το καλωσόρισμα της άνοιξης και την έναρξη της καρποφορίας της Γης.
Είναι πάρα πολλές και οι περιοχές της Θεσσαλίας όπου λαμβάνει χώρα το συγκεκριμένο έθιμο. Έτσι και στο Βελεστίνο για παράδειγμα και στη Συκή και την Αργαλαστή, τα περιβόητα Κατσίποδα πάντα έκλεβαν το ενδιαφέρον. Ανάβοντας φωτιά σε κεντρικό σημείο του χωριού, στήνεται γύρω της γλέντι, ενώ πολλοί είναι αυτοί που πηδούν πάνω από τις φλόγες.

Οι «Μιτζούνοι», οι «Κουδουνάδες» και η Καθαρά Δευτέρα στο Τρίκερι
Στο νότιο Πήλιο ντύνονταν την ημέρα των Αποκριών οι «Μιτζούνοι» με ενδύματα του άλλου φύλου και άλλης ηλικίας, θέλοντας να στρέψουν με αυτόν τον τρόπο τα πυρά τους κατά του Χρόνου που περνάει και να καταγγείλουν την ματαιότητα της ζωής. Στόχος τους ήταν να καταστούν μη αναγνωρίσιμοι, αλλάζοντας ακόμη και τη φωνή τους, ενώ τύλιγαν το κεφάλι τους με ύφασμα, βλέποντας οι ίδιοι αλλά χωρίς οι υπόλοιποι να βλέπουν τα χαρακτηριστικά τους.
Την ίδια ημέρα οι Κουδουνάδες κάνουν την εμφάνισή τους στη Δράκεια, και επισκεπτόμενοι τα σπίτια του χωριού συναντιούνται στην πλατεία προκαλώντας αρκετή φασαρία με τα κουδούνια τους ενώ στη συνέχεια γλεντάνε με μουσική και χορό έως το πρωί.
Τέλος, στο Τρίκερι, η καθαροδευτεριάτικη έξοδος μεταφραζόταν σε μαζική εξόρμηση στις γύρω και και τις απέναντι ακτές και τα μικρονήσια με τα ψαροκάικα, για να συγκεντρώσουν θαλασσινά και στη συνέχεια να γευματίζουν στις αμμουδιές.

Πηγή: magnesianews.gr